Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve yeme bozuklukları sıklıkla birlikte görülür. Yeme bozukluğu olan kişilerde genel anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu veya obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi başka psikolojik olumsuzluklar da olabilir. Aslında, yeme bozukluğu olan birçok bireyde, yeme bozukluğundan önceki süreçte anksiyete bozukluğu olma ihtimali fazladır.
Travma sonrası stres bozukluğu ve Yeme Bozuklukları
Travma sonrası stres bozukluğu(TSSB) nedir?
Bir kişi travmatik bir olay yaşadığında ve daha sonra bu olayın ardından büyük zorluk çekdiğinde TSSB tanısı yapılır.
Bir TSSB tanısı, kişinin rahatsız edici anıları, kâbusları, olayın hatırlanmasını önleme, olayla ilgili olumsuz düşünceler veya duyguları, konsantre olma zorluğunu, sürekli anksiyeteyi ve olaydan bu yana artan fizyolojik uyarılmayı içeren semptomlara sahip olmasını gerektirir. Bu belirtiler bir ay veya daha uzun süre devam edebilir.
Yeme Bozuklukları Nedir?
Yeme bozuklukları yemeyi etkileyen, sağlık ve sosyal işlevselliği ciddi biçimde bozan karmaşık bir haldir.
En yaygın yeme bozuklukları şunlardır:
Binge yeme bozukluğu (BED): Kontrolden çıkarak yüksek miktar yemek yeme alışkanlığı
Bulimia nervoza: Bu yemeğin etkisine karşı koymak için tasarlanmış davranışlarla değişen, yüksek miktarlarda yemek yeme alışkanlığı
Anoreksiya nervoza: Kilo alma korkusu nedeniyle kişinin enerji ihtiyacına yetecek kadar beslenmesi
Bunlar ayrıca, en çok TSSB ile ilişkili olarak incelenen üç tip yeme bozukluğudur.
Travma Nedir?
Travma geniş bir deneyimi işaret eder. Başlangıçta yeme bozuklukları sıklıkla araştırılmış ve çocukluktaki cinsel istismarla bağlantılı olduğuna inanılırken, travma tanımı, duygusal istismar, duygusal ve fiziksel ihmal, alay ve zorbalık gibi diğer çocukluk kaynakları da dahil olmak üzere birçok mağduriyet biçimini içerecek şekilde genişletilmiştir.
Tecavüz, cinsel taciz ve saldırı gibi yetişkin deneyimlerinin yanı sıra, doğal afetler, motorlu taşıt kazaları ve savaşları da içerebilir.
TSSB Travma ile Nasıl İlişkili?
Herkes herhangi bir yaşta TSSB yaşayabilir. Travma geçiren herkes TSSB geliştirmez – aslında, çoğu insan travmatik bir olay yaşayabilir fakat bu bozukluğu geliştirmeden devam edebilecektir.
Diğerleri bazı davranışları veya TSSB’nin geçici semptomlarını sergileyecek, fakat asla bozukluğu geliştirmeyeceklerdir.
Bazı faktörler travmayı takiben kişinin TSSB geliştirme olasılığını artırabilir – bunlar travma tipini, yaşanan travmaların sayısını, anksiyete ve depresyonla ilgili önceki sorunları, yetersiz sosyal desteği ve genetik yatkınlığı içerebilir.
Yeme Bozuklukları ve TSSB
Çocukluk çağı cinsel istismarı da dahil olmak üzere travma, yeme bozuklukları için “nonspesifik” bir risk faktörüdür – spesifik olmayan birtakım diğer psikiyatrik bozukluklardan da önce gelebilir.
Yeme bozukluğu olan kişilerde TSSB oranları ile ilgili çalışmalar tam net olmamakla birlikte oranlar aşağıdaki gibidir:
Bulimia nervoza ile kadınlar: yüzde 37-40
Yatalak Kadınlar: Yüzde 21-26
Anoreksiya nervozalı kadınlar: yüzde 16
Bulimia nervoza olan erkekler: yüzde 66
BED’li Erkekler: Yüzde 24
TSSB oranları genellikle anoreksiya-binge / purge alt tipi de dahil olmak üzere, bingeing ve perging semptomları olan yeme bozukluğu vakalarında daha yüksek bulunmuştur.
Yeme bozukluğu olan kişilerde daha yüksek TSSB insidansı ile ilgili farklı teoriler vardır. Bir teori, travmanın vücut imajını veya benlik algısını doğrudan etkilemesi ve bir kişinin gelecekteki zararlardan kaçınmak için vücut şeklini değiştirmeye çalışmasıdır.
Bir diğeri ise travma maruziyetinin duygusal düzensizliğe (duygusal tepkileri yönetmede zorluk) yol açmasıdır; bu da TSSB, borderline kişilik bozukluğu ve madde kullanım bozuklukları gibi çeşitli psikopatoloji risklerini artırabilir. Bu modelde, yemek yeme bozukluğundan etkilenen kişinin yoğun TSSB semptomlarını yönetmesi veya uyuşturması için bir girişim olduğuna inanılmaktadır. Bunu başardıklarında, yeme bozukluğu davranışları güçlendirilir.
Yeme Bozuklukları Psikolojik Tedavi ile Geçer mi?
Her durumda çoklu psikiyatrik durumlar birlikte ortaya çıktığında, tedavi daha karmaşık hale gelir. Bu kesinlikle TSSB ve yeme bozuklukları için doğru olabilir.
TSSB’li bir yeme bozukluğu hastası, sağlayıcısına güvenmekte veya başkalarının tedaviyi dikte etmesine izin vermede daha fazla zorlanabilir. Yeme bozukluklarına yönelik tedavi genellikle yemek yeme bozukluğunu kabul etmeyi içerir.
Hem TSSB hem de yeme bozukluğu olan hastaları tedavi etmek için spesifik yöntemler olmasa bile etkili tedaviler mevcuttur. Hem TSSB hem de yeme bozuklukları, düşünceler, duygular ve davranışlar arasındaki ilişkiyi anlamaya odaklanan bir bilişsel davranışçı terapi (CBT) ile başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
Psikoterapi, TSSB için önde gelen tedavidir. TSSB için önde gelen kanıta dayalı terapilerin bazıları şunlardır:
Bilişsel İşleme Terapisi (CPT), travma hakkında uyuşmayan inançlarınızı nasıl yeniden değerlendireceğinizi öğretir.
Uzamış Maruziyet Terapisi (PE), duygularla yüzleşmeyi ve travma hakkında konuşmayı öğretir.
Travma Odaklı BDT (TF-CBT) çocuklar ve ergenler için tasarlanmıştır ve travmayı nasıl anlayacağını, işlediğini ve nasıl üstesinden gelineceğini öğretir.
Göz Hareketi Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR), hızlı göz hareketleri yaparken bir kişinin travmayı işlemesine ve anlamasına yardımcı olur. Bu tedavi daha tartışmalı olmaya eğilimlidir, çünkü göz hareketlerinin hastanın maruz kalma sürecinin üzerinde ve ötesinde iyileşmeye katkıda bulunup bulunmadığı belirsizdir.
Psikoterapi aynı zamanda yeme bozuklukları için ön tedavidir. Gelişmiş bilişsel terapi (CBT-E), yetişkin yeme bozukluklarının tedavisi için en büyük kanıtı olan protokoldür. Sorunlu düşüncelere meydan okumaya yardımcı olan değişen davranışlara odaklanır.
Birlikte ortaya çıkan yeme bozuklukları ve TSSB’nin tedavisinde, tedavinin sırayla mı (önce yeme bozukluğu tedavisi ile mi, yoksa ilk önce TSSB tedavisi ile mi), veya eş zamanlı / entegre olarak mı (yeme bozukluğu ve TSSB için verilen tedavi) aynı fikirde olduğu konusunda bir fikir birliği yoktur.)
Bir hasta yeme bozukluğu nedeniyle tıbbi olarak kararsız ise, bu sorunlar iyileşene kadar yeme bozukluğu tedavisi görmelidir. Bazen, bir durumun tedavisi diğer durumun tedavisinin daha etkili olmasına yardımcı olabilir. Örneğin, bir hasta olumsuz duyguları önlemek için yeme bozukluğu davranışları kullanıyorsa, TSSB tedavisi etkili olmayabilir.
Bununla birlikte, ardışık tedavi ile ilgili sorunlardan biri, bir bozukluğun tedavi edilmesinin bazen diğerini kötüleştirebilmesidir. Bu, her iki bozukluğun iyileşmesini önleyen kendi kendini besleyen bir döngüye neden olabilir.
Yeme bozukluğu olan bir hastada ağrılı travma anıları yaşanıyorsa, olumsuz duyguları hissetmekten kaçınmak için davranışları arttırabilir ve bu kaçınma TSSB’lerinin korunmasına yardımcı olur. Aksine, eşzamanlı tedavi, her iki problemin aynı anda ele alınmasında etkili olabilir, ancak TSSB ve yeme bozuklukları için entegre bir tedavi protokolü yoktur.
Tedavi planlamasındaki diğer bir karar, daha önce bahsedilen kanıta dayalı TSSB tedavilerinden hangisinin kullanılması gerektiğidir. Sonuçlar dört tedavi oldukça benzerdir. Hem TSSB hem de yeme bozukluğu olan kişiler için hangisinin en etkili olabileceğini bilmek çoğu zaman zordur. Bazı profesyoneller, CPT’nin CBT-E ile en yakın şekilde hizalanabileceğine işaret etmişlerdir, bu yüzden entegre bir tedavi, her ikisinin de yönlerini birleştirebilir.
Duygu bozukluğu ve yüksek riskli davranışlarla daha fazla sorun yaşayan hastalarda, TSSB tedavisi için bir diyalektik davranış terapisi (DBT) formu, DBT-PE’dir. Bu tedavi, DBT ile uzun süreli maruz kalmayı birleştirir. Bu yeni bir tedavi yöntemidir ve yeme bozuklukları olan hastalarla DBT-PE hakkında henüz herhangi bir çalışma yapılmamıştır, ancak bazı profesyoneller yeme bozukluğu ve TSSB hastaları için iyi bir seçenek olabileceğine inanmaktadır.
TSSB tedavisine ne zaman başlanacağı konusunda yeme bozuklukları olan hastalar için aşağıdaki kriterler önerilmiştir:
- Hasta hazır olduğunu gösterir.
- Hasta yeterince beslenmiştir.
- Yeme bozukluğu belirtileri nispeten kontrol altındadır.
- Hasta, olumsuz duyguları tolere etmek için yeterli yeteneği göstermektedir.
- İlginizi Çekebilir:Korkuyu Yenmek için Benzersiz Psikolojik Tavsiyeler
TSSB ve yeme bozukluğu olan hastalar kapsamlı bir değerlendirme yapmalıdır. Bazı hastalar tedavide erken dönemde travmatik olayları ortaya çıkarmakta rahat hissetmeyebilirler, bu nedenle değerlendirme devam eden bir süreç olmalıdır. Terapistleri yeme bozukluğu ile TSSB arasındaki ilişkiyi anlamalarına yardımcı olacak bir vaka formülasyonu geliştirmeli ve farklı rahatsızlıklara ne zaman ve hangi sırayla hitap edeceğine rehberlik etmelidir.
Bir yeme bozukluğu belirtileri ve ayrıca bir travma hikayeniz varsa, yalnız olmadığınızı bilin! Yardım almak ve tedavilere açık olmaya çalışmak önemlidir. Bu korkutucu olsa da, iyileşme sürecinizde önemli bir ilk adım olabilir.
